زاغه های طبیعی نگهداری پنیر لیقوان
زاغه های طبیعی نگهداری پنیر لیقوان به عنوان بزرگترین سردخانه های طبیعی نگهداری پنیر در جهان ، شناخته می شود . لیقوان، روستایی در دامنههای سهند، نه تنها به خاطر پنیر معروفش شناخته شده، بلکه به دلیل سیستم منحصر به فرد نگهداری این محصول نیز شهرت دارد. زاغهها و تونلهای سنگی این روستا، یک شاهکار مهندسی طبیعی است که قرنها در خدمت مردم این منطقه بوده است.
تاریخچه و ساختار:
زاغهها و تونلهای سنگی لیقوان، شباهت زیادی به روستای تاریخی کندوان در اسکو دارند. این سازههای زیرزمینی توسط مردان قدرتمند لیقوان در دل کوهها و زیر خانههای مسکونی حفر شدهاند. جنس این حفرهها از سنگ کران است و شامل غارها، تونلها و دالانهای متعدد میشود.
کاربردهای گذشته و حال:
در گذشته، این فضاها پناهگاهی برای مردم در برابر یاغیان و چپاولگران بوده است. امروزه، کاربرد اصلی آنها به عنوان انبار، به ویژه برای نگهداری پنیر، و گاهی محل نگهداری گوسفندان است.
ویژگیهای اقلیمی:
یکی از ویژگیهای بارز این سازهها، تنظیم طبیعی دما است. در تابستان خنک و در زمستان گرم هستند، که آنها را به مکانی ایدهآل برای نگهداری مواد غذایی، به خصوص پنیر، تبدیل میکند.
سردخانه بزرگ طبیعی لیقوان:
– مساحت کلی: 17 هزار متر مربع
– ظرفیت: هزار تن
– موقعیت: در دل کوه و در ورودی روستا
– ساختار: 4 باب زاغه (کهل)
– ابعاد هر زاغه: طول 100 متر، عرض 8 متر
– مساحت کلی زاغهها: 3200 متر مربع
مزایای نگهداری پنیر در این سردخانه طبیعی:
1. جا افتادگی سریع پنیر در دمای مناسب
2. نگهداری طبیعی بدون نیاز به مواد افزودنی
3. بهبود طعم و افزایش ماندگاری
4. حفظ کیفیت و سلامت محصول به دلیل نگهداری مستمر در آب نمک
فرآیند تولید پنیر لیقوان:
1. خرید و جداسازی شیرها براساس کیفیت
2. صاف کردن شیر
3. تنظیم دمای شیر با استفاده از دبههای یخ
4. مایهزنی
5. قرار دادن پنیر خام در پارچههای سفید
6. خشک کردن و برش
7. چیدن در حلبیها و اضافه کردن آب نمک
8. انتقال به سردخانه طبیعی
سردخانه بزرگ لیقوان: یک پروژه نوآورانه
– راهاندازی: فاز 1 و 2 در سال 1395
– ویژگی منحصر به فرد: ترکیب زاغههای طبیعی (450 متر) با سالنهای سردخانه مصنوعی
– مزایا: بهینهسازی مصرف انرژی و افزایش راندمان
– موقعیت استراتژیک: نزدیکی به مراکز تولید پنیر، کاهش هزینههای حمل و نقل
چشمانداز آینده:
با تکمیل فازهای 3 تا 6، این مجموعه به بزرگترین سردخانه پنیر کشور تبدیل خواهد شد.
نتیجهگیری:
زاغهها و تونلهای سنگی لیقوان نمونهای بارز از هماهنگی انسان با طبیعت و استفاده هوشمندانه از منابع طبیعی است. این سازهها نه تنها میراث فرهنگی ارزشمندی هستند، بلکه نقشی حیاتی در اقتصاد محلی و حفظ کیفیت محصولات لبنی منطقه ایفا میکنند. با توسعه و مدرنیزه شدن این سیستم، لیقوان میتواند جایگاه خود را به عنوان قطب تولید پنیر با کیفیت در ایران تثبیت کند.
سایر جاذبههای گردشگری و تاریخی روستای لیقوان:
- پل لیقوان (پل حاج سالار لیقوان)
- عمارت سنگی لیقوان
- محوطه تاریخی نغیم لر
- قبرستان تاریخی لیقوان
- رودخانه لیقوان
- دره جنگلی و گردشگری لیقوان
- چشمههای معدنی لیقوان
- حمام تاریخی لیقوان
- کوه های منطقه سهند لیقوان